یارانه عبارت است از پرداخت مستقیم و یا غیر مستقیم نوعی کمک مالی، امتیاز اقتصادی یا اعطای برتری ویژه ای به موسسات خصوصی، خانوارها و یا واحدهای دولتی که جهت دستیابی به اهداف مورد نظر انجام می پذیرد.
واع یارانه
یارانه تولیدی : به هر نوع مداخله دولت در اقتصاد که منجر به کاهش هزینه های تولید برای تولید کننده و یا افزایش قیمت دریافتی توسط تولید کننده گردد، گفته می شود. به عنوان مثال کمک های دولت به صنایع و کشاورزان از این دسته اند
یارانه مصرفی: به هر نوع تاثیر دولت که باعث شود مصرف کننده قیمتی کمتر از قیمت بازار را پرداخت نماید اطلاق می شود.
یارانه خدماتی: عبارت است از برخی کمک های دولت به موسسات و شرکت های خدماتی عمومی که خدمات خود را با قیمتی کمتر از هزینه تمام شده به مصرف کنندگان عرضه می نماید
اشکالات و معایب پرداخت یارانه به شیوه فعلی:
ü افزایش چشمگیر فاصله مابین قیمت های یارانه ای و قیمت های واقعی و در نتیجه فشار بیشتر بر منابع عمومی بودجه دولت برای تامین یارانه ها.
ü رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای خدمات عمومی و زیربنایی در کنار محدودیت منابع.
ü هدفمند نبودن یارانه ها و برخورداری بیشتر گروههای پردرآمد از یارانه ها به ویژه یارانه برخی از حامل های انرژی(مانند بنزین، گاز،برق و...)
ü برهم خوردن الگوی مصرف خانوارها و اثرات مضر زیست محیطی مصرف زیاد حامل های انرژی
ü ظهور فن آوری های هدردهنده منابع کمیاب (انرژی،آب و...) و غیر رقابتی شدن محصولات تولیدی در بازارهای جهانی
ü گسترش نظام اداری و تشکیلات دولت و ورود دولت به فعالیتهای تصدی گری
ü فراهم شدن زمینه فسادهای اقتصادی به ویژه قاچاق کالاهای یارانه ای
ü ایران بزرگترین پرداخت کننده یارانه انرژی درجهان است:
ü به گزارش آژانش بین المللی انرژی، ایران بزرگترین پرداخت کننده یارانه حاملهای انرژی در جهان است.
ü ایران، روسیه، عربستان، هند و چین از لحاظ میزان یارانه های پرداختی به ترتیب پنج کشور نخست دنیا به شمار می روند.
ü مفاد قانون هدفمند کردن یارانه ها در خصوص حاملهای انرژی
ü ماده 1 - دولت مکلف است با رعایت این قانون قیمت حامل های انرژی را اصلاح کند :
ü الف - قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حاملها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل‌ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از نود درصد (90%) قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.
ü ب- میانگین قیمت فروش داخلی گاز طبیعی به گونه ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، معادل حداقل هفتاد و پنج درصد (75%) متوسط قیمت گاز طبیعی صادراتی پس از کسر هزینه‌های انتقال، مالیات و عوارض شود.
ü ج- میانگین قیمت فروش داخلی برق به گونه ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معادل قیمت تمام شده آن باشد.
ü مفاد قانون هدفمند کردن یارانه ها در خصوص حاملهای انرژی
ü ماده 1 - دولت مکلف است با رعایت این قانون قیمت حامل های انرژی را اصلاح کند:
ü الف- قیمت فروش داخلی بنزین، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفید و گاز مایع و سایر مشتقات نفت، با لحاظ کیفیت حاملها و با احتساب هزینه‌های مترتب (شامل حمل‌ونقل، توزیع، مالیات و عوارض قانونی) به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمتر از نود درصد (90%) قیمت تحویل روی کشتی (فوب) درخلیج فارس نباشد.
ü ب- میانگین قیمت فروش داخلی گاز طبیعی به گونه ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، معادل حداقل هفتاد و پنج درصد (75%) متوسط قیمت گاز طبیعی صادراتی پس از کسر هزینه‌های انتقال، مالیات و عوارض شود.
ü ج- میانگین قیمت فروش داخلی برق به گونه ای تعیین شود که به تدریج تا پایان برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معادل قیمت تمام شده آن باشد.
ü ماده 2-تنظیم نوسان قیمتهای حامل انرژی
ü دولت مجاز است برای مدیریت آثار نوسان قیمت های حامل های انرژی بر اقتصاد ملی قیمت این حاملها را در صورتی که تا بیست و پنج درصد (25%) قیمت تحویل در روی کشتی (فوب) خلیج فارس نوسان کند بدون تغییر قیمت برای مصرف کننده از طریق أخذ مابه التفاوت و یا پرداخت یارانه اقدام نماید و مبالغ مذکور را در حساب تنظیم بازار حامل های انرژی در بودجه سنواتی منظور کند.
ü در صورتی که نوسان قیمت ها بیش از بیست و پنج درصد (25%) شود، در قیمت تجدید نظر خواهد نمود.